De zaak Kaat Bollen, u weet wel, de psychologe die haar beroepstitel teruggaf nadat de Psychologencommissie haar een waarschuwing had gegeven omdat ze die had misbruikt, kreeg de afgelopen periode al heel wat weerklank in de pers. Het feit dat het iets te maken had met seks, zal allicht niet vreemd geweest zijn aan die aandacht, net zo min als het feit dat mevrouw Bollen de media opzocht naar aanleiding van haar veroordeling (in beroep). Toen vervolgens ook één van de leden van de psychologencommissie op non-actief werd gezet wegens vermeend grensoverschrijdend gedrag, lagen alle ingrediënten op tafel om, niet zonder enig leedvermaak, een karikatuur te maken van die Psychologencommissie, en bij uitbreiding van alle gelijkaardige tuchtorganen voor vrije beroepen: ‘bestofte, wereldvreemde instituten, niet meer van deze tijd…’ Aan sprekende adjectieven in het publieke debat en de media geen gebrek, helaas niet altijd bijzonder genuanceerd.
Namens de Federatie Vrije Beroepen steken we hier onze nek uit en breken we een lans voor de controle- of tuchtorganen die de kwaliteit en de deontologie bewaken van de verschillende vrije beroepen. Niets gemakkelijker dan de aanval inzetten op instituten die, gelet op hun delicate opdracht, bewust in de luwte werken en ook gehouden zijn tot discretie die hen verhindert om zichzelf te verdedigen wanneer hun reputatie op het spel staat, zoals in het recente geval van mevrouw Bollen.
Voor wie de eigenheid van het vrije beroep, en de nood aan controle- of organen om die te vrijwaren, in twijfel trekt, gooien we graag een paar kritische vragen op tafel. Retorische vragen, naar we mogen hopen, waarop niemand het vanzelfsprekende antwoord in twijfel trekt. Hoe kijkt u aan tegen de arts die u doelbewust extra dure geneesmiddelen voorschrijft, terwijl er een veel goedkopere generische variant bestaat, enkel omdat hij daar een commissie voor krijgt van de betrokken farmareus? En wat denkt u van de advocaat die u overtuigt om langdurige en dure maar volstrekt vermijdbare procedures te voeren, om zijn eigen werkzekerheid veilig te stellen? Of de architect die u opzadelt met een protserige villa, zonder rekening te houden met de omgeving, het waterbeheer, de stabiliteit…
Waar het hier om gaat – en dat is nu net de eigenheid en de meerwaarde van het vrije beroep – is de vertrouwensrelatie tussen de beoefenaar en zijn patiënt of cliënt die zich veelal in een kwetsbare positie bevindt. Daarin zit ook het fundamentele verschil met het reguliere handelsverkeer, waar u als klant zelf de touwtjes in handen hebt en sterk genoeg staat om uw eigen keuzes te maken. Zo is de aankoop van een nieuw auto of een nieuw kostuum niet echt een halszaak. Een delicate operatie laten uitvoeren die de kwaliteit van uw verdere leven bepaalt is dat wél. Net zoals in therapie gaan voor uw gemoedstoestand, een advocaat onder de arm nemen om uw rechten te verdedigen. En net daarom zijn vastgelegde deontologische regels voor vrije beroepers zo belangrijk. Net daarom zijn hun beschermde titels met het daaraan verbonden verplichte opleidingsniveau zo essentieel. Net daarom zijn de ordes en instituten die toezien op de uitoefening van al die vrije beroepen nog altijd even relevant en van deze tijd: om u als patiënt of cliënt de kwaliteit en bescherming te garanderen waarop u vertrouwt en die u verdient. Door het belang van de cliënten en patiënten te dienen, wordt ook het algemeen belang gediend.
Pleiten we daarmee tegen vernieuwing en nieuwe inzichten bij de ordes en instituten? Allerminst. Velen hebben zichzelf trouwens al meermaals heruitgevonden, en speelden zo in op de recente evoluties in de samenleving. Wie daarvoor goede argumenten heeft, mag de werking van bepaalde ordes uiteraard in vraag stellen, maar hun bestaan op zich kan niet ter discussie staan. Maar toegegeven: misschien verdient het woord ‘tuchtcommissie’ wel een afstofbeurt…
Marieke Wyckaert, voorzitter van de Federatie Vrije Beroepen en advocaat
Anton Smagghe, secretaris-generaal van de Federatie Vrije Beroepen